Rozdział 1 : Historyczne korzenie i okresy rozwoju psychologii osobowości; 1. U źródeł współczesnych teorii osobowości – wkład klasycznej psychologii; 2. U źródeł współczesnych teorii osobowości – znaczenie analiz W. McDougalla; 3. U źródeł współczesnych teorii osobowości– rola psychologii personalistycznej M. Calkins i W. Sterna; 4. Ku współczesnym kształtom psychologii osobowości; 4.1. Tradycje badawcze w psychologii osobowości; 4.2. Okresy w nowożytnej psychologii osobowości Podsumowanie; Rozdział 2 : Kontrowersje wokół psychologii osobowości; 1. Wiedza potoczna a wiedza naukowa o osobowości; 2. Przyrodniczy i humanistyczny model interpretacji osobowości; 3. Kryteria oceny wartości naukowej teorii osobowości; 4. Teoria osobowości jako ogólna teoria zachowania; 5. O metodach stosowanych w psychologii osobowości; 6. Perspektywy analizy teorii osobowości; 7. Zasada wyróżniania kategorii teorii osobowości – propozycja autorska; Rozdział 3 : Człowiek jako podmiot i jego właściwości – dyspozycyjne podejście do interpretacji cech osobowości; 1. Sięgając do przeszłości; 2. Podstawowe sposoby i strategie interpretacji cech we współczesnej psychologii; 3. Konstytucjonalne teorie osobowości; 4. Główne wątki czynnikowej teorii osobowości H.J. Eysencka – teoria Wielkiej Trójki (PEN); 5. Neurofizjologiczne podstawy ekstrawersji i neurotyzmu – kontrowersje i propozycje; 6. Psychobiologiczna teoria osobowości C.R. Cloningera; 7. Humanistyczne podejście G.W. Allporta; Podsumowanie; Rozdział 4 : Człowiek jako podmiot i jego właściwości – deskryptywne podejście do sposobu analizy cech osobowości; 1. Czynnikowa teoria cech R. Cattella; 2. Wielka Piątka jako efekt analiz leksykalno-statystycznych; 2.1. Wprowadzenie – krótka historia dążeń do odkrycia pięciu cech osobowości; 2.2. Teoria Wielkiej Piątki R.R. McCrae i P.T. Costy; 3. Cechy jako właściwości interpersonalne w interpretacji J.S. Wigginsa; 4. Cechy interpersonalne w ujęciu T. Leary’ego; 5. Cechy jako konstrukcje społeczne; Podsumowanie; Rozdział 5 : Wielka Piątka jako źródło i inspiracja współczesnych badań nad osobowością. Próby integracji dyspozycyjnego i deskryptywnego podejścia do interpretacji cech; 1. Kontrowersje wokół liczby czynników osobowości; 2. Trudności z modelami bazującymi na Wielkiej Piątce; 3. Podstawy biologiczne pięciu wymiarów osobowości – zwrot w kierunku dyspozycyjnych teorii cech; 4. Przełamując słabości Wielkiej Piątki – Cybernetyczna Teoria Wielkiej Piątki C.G. DeYounga (CB5T); 5. Kołowy Model Metacech Osobowości W. Strusa, J. Cieciucha, T. Rowińskiego jako propozycja analizy struktury i dynamiki osobowości bazującej na modelu Wielkiej Piątki; Podsumowanie; Rozdział 6 : Kontrowersje wokół teorii cech – sytuacjonizm a teorie cech. Propozycje będące już historią wciąż obecną oraz propozycje współczesne; 1. Behawioralne modele relacji podmiot – sytuacja – sięgając ku przeszłości; 1.1. Podejście behawioralne J. Dollarda i N. Millera; 1.2. Interpretacja osobowości według B.F. Skinnera; 2. Interpretacja relacji podmiot – sytuacja w teorii pola K. Lewina; 3. Sytuacjonizm jako przeciwwaga teorii cech – współczesność; 4. Współczesne sposoby rozwiązania dylematu sytuacja – cecha – w obronie teorii cech; 5. Motywacja jako podstawa wnioskowania o cechach – cechy intencjonalne w ujęciu J.C. Wakefielda; 6. Interakcyjne modele cech – ogólne współczesne trendy interpretacji; 7. Podejście interakcyjne o sposobie rozwiązania dylematu cecha – stan; Podsumowanie; Rozdział 7 : Propozycje rozwiązania dylematu cechy – sytuacja. Modele społeczno-poznawcze oraz ich rewizje i uzupełnienia; 1. Modele oparte na społecznym uczeniu i na procesach samoregulacji; 1.1. Specyfika i charakterystyka zjawiska samoregulacji; 1.2. W kierunku uczenia społecznego – propozycja J. Rottera; 1.3. Podejście interakcyjne A. Bandury – teoria społecznego uczenia się; 1.4. Osobowość a społeczne uczenie w interpretacji W. Mischela; 2. Wybrane modele integrujące podejście strukturalne i procesualne; 2.1. Zmodyfikowana propozycja bazująca na podejściu społeczno-poznawczym – interpretacja D. Cervone; 2.2. Próba powiązania podejścia cechowego z podejściem społeczno-poznawczym – analizy W. Fleesona; 2.3. Model neuronalnej sieci według S.J. Reada, L.C. Millera; Podsumowanie; Rozdział 8 : Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę. Ewolucyjna perspektywa interpretacji osobowości; 1. Proces adaptacji jako podstawa rozwoju osobowości – współczesne trendy interpretacyjne; 2. Społeczno-analityczna interpretacja osobowości według R. Hogana; 3. Ewolucja i środowisko podstawą osobowości w interpretacji T. Millona; 4. Ewolucyjne podejście do osobowości – teoria osobowości oparta na podstawowych systemach neuroafektywnych w ujęciu J. Pankseppa; 5. Podejście ewolucyjne R. Fischera; Podsumowanie – uwagi ogólne; Rozdział 9 : Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę. Kultura i jej znaczenie – teorie kulturowe osobowości oraz kierunki analizy relacji kultura – osobowość; 1. Kultura a osobowość w interpretacji szkoły wzorców kulturowych – sięgając do historii badań i analiz; 2. Współczesne kierunki badań nad relacją kultura – osobowość; 2.1. Uwarunkowanie środowiskowo-kulturowe a osobowość (ewokacja kultury); 2.2. Problem akulturacji a rozwój osobowości; 2.3. Transmisja kulturowa jako czynnik kreujący osobowość; 2.4. Kategorie i formy kulturowe a przewidywane konfiguracje osobowości; 2.5. Religia jako forma transmisji kultury a osobowość – na przykładzie hinduizmu; 2.6. Uniwersalia kulturowe a osobowość; 3. Podsumowanie – uwagi ogólne; Rozdział 10 : Właściwości natury i jej sposób spełniania się w interakcji z otoczeniem – sięgając ku przeszłości, która wciąż ma znaczenie. Ewolucja biologiczna i kulturowa podstawą osobowości w interpretacji S. Freuda i C.G. Junga; 1. Podmiot i jego potrzeby naturalne w interakcji – psychoanaliza S. Freuda; 2. Podmiot i kultura wpisana w naturę a indywidualna linia rozwoju – C.G. Jung; Podsumowanie; Rozdział 11 : Podmiot i jego potrzeby a formy adaptacji do społeczności i kultury; 1. Człowiek i jego dążenie do twórczej adaptacji – podstawy teorii A. Adlera; 2. Kultura a potrzeby podmiotu – propozycja H.S. Sullivana; 3. Społeczność i kultura w interakcji z podmiotem – propozycja K. Horney; 4. Kultura a potrzeby podmiotu – perspektywa psychoanalityczna E. Fromma; Podsumowanie; Rozdział 12 : Człowiek jako podmiot w interakcji z innymi – teorie relacji z obiektem. Kliniczne podejście w wyjaśnianiu rozwoju i zaburzeń osobowości; 1. Mechanizmy obronne ego w interpretacji A. Freud; 2. Mechanizmy rozwoju i zaburzeń w interpretacji M. Klein; 3. Procesy kształtowania się osobowości w ujęciu M. Mahler; 4. Rozwój ego w analizach W.R. Fairbairna; 5. O.F. Kernberga interpretacja zaburzeń ego; 6. Rozwój struktury „mnie” – propozycja D. Winnicotta; 7. Psychologia self H. Kohuta; Podsumowanie; Rozdział 13 : Człowiek jako podmiot w procesie adaptacji i rozwoju własnego potencjału – ku odkrywaniu własnej tożsamości; 1. Psychologia ego H. Hartmanna; 2. Kompetencja jako cel rozwoju i adaptacji – propozycja R. White’a; 3. Teoria psychospołecznego rozwoju ego E.H. Eriksona; 4. Rozwój w interpretacji kontynuatorów myśli eriksonowskiej; 5. Mechanizmy i fazy rozwoju ego według J. Loevinger; 6. Dążenie do spełnienia jako cel rozwoju w ujęciu Ch. Bühler; Podsumowanie; Rozdział 14 : Człowiek jako podmiot działający i samoregulujący – aktywistyczno-regulacyjne teorie osobowości; 1. Ogólne podstawy teorii aktywistyczno-regulacyjnych; 2. Działalność jako podstawa osobowości w interpretacji S.L. Rubinsztejna; 3. Aktywistyczna teoria osobowości A.N. Leontjewa; 4. Osobowość w interpretacji S. Gerstmanna; 5. Osobowość jako system tworzący i realizujący plany – propozycja T. Mądrzyckiego; 6. Regulacyjna Teoria Osobowości J. Reykowskiego; 7. Osobowość jako organizacja informacji w interpretacji W. Łukaszewskiego; 8. Zadania podstawą rozwoju osobowości w interpretacji K. Obuchowskiego; 9. Główne współczesne problemy aktywistycznej interpretacji osobowości; 10. Działanie jako proces samoregulacji; Podsumowanie; Rozdział 15 : Od spełnienia potrzeb i doświadczania siebie ku tworzeniu własnej tożsamości w interakcji; 1. Naturalne dążenia – od realizacji potrzeb ku wartościom; 1.1. Główne idee A. Angyala; 1.2. Dążenie do spójności wartości jako podstawowy motyw – interpretacja P. Lecky’ego; 1.3. Syndromy osobowości w ujęciu A. Maslowa; 1.4. Dążenie do realizacji siebie a rozwój osobowości – interpretacja C.R. Rogersa; 2. Człowiek jako istota rozumiejąca i doświadczająca – antycypacja podstawą osobowości; 3. Od potrzeb ku narracji – personologia H. Murraya; 4. Biograficzne i narracyjne podstawy osobowości – konsekwencje teorii H. Murraya; 5. Podmiot doświadczający w interpretacji H.J.M. Hermansa – w stronę dialogowego „ja”; Podsumowanie; Rozdział 16 : Człowiek jako podmiot odkrywający sens – egzystencjalna psychologia osobowości. W stronę podmiotu osobowego; 1. Podstawowe założenia psychologii egzystencjalnej; 2. Stawanie się w interpretacji L. Binswangera; 3. Warunki rozwoju osobowości w ujęciu R. Maya; 4. Mechanizmy nadawania znaczeń w interpretacji E. Strausa; 5. Wola sensu jako podstawa rozwoju osobowości w teorii V. Frankla; 6. Człowiek jako podmiot osobowy w interpretacji K. Popielskiego; Podsumowanie; Rozdział 17 : Autorska propozycja personalistycznej interpretacji osobowości; 1. U podstaw możliwości interpretacji osobowości – ścieżki metodologiczne; 2. Podstawy empiryczne uzasadniające możliwość interpretacji rozwoju osobowości poprzez odniesienie do atrybutów osoby; 3. Spełnianie się osoby jako podstawa rozwoju osobowości; 4. Prawa rozwoju osobowości; 4.1. Zasada „przywiązanie – dystansowanie – indywiduacja”; 4.2. Relacja pomiędzy perspektywą subiektywną a perspektywą obiektywną; 4.3. Zasada „od zewnątrz do wewnątrzoparcia”; 4.4. Rozwój w kierunku bycia podmiotem; Podsumowanie – uwagi końcowe.[K]