Część 1 : Historia toksykologii; 1. Geneza i źródła trucizn – Kamil Jurowski; 1.1. Geneza trucizn; 1.2. Źródła trucizn; Piśmiennictwo; 2. Zarys historii toksykologii – Kamil Jurowski; 2.1. Wstęp; 2.2. Prehistoria; 2.3. Starożytność (3000 rok p.n.e.–90 rok n.e.); 2.4. Średniowiecze (lata 476–1453); 2.5. Renesans (XIV–XVI wiek); 2.6. Nowożytność (XVII–XVIII wiek); 2.7. Koniec milenium (XIX–XX wiek); 2.8. Współczesność (XXI wiek); 2.9. Podsumowanie; Piśmiennictwo; 3. Zarys historii toksykologii w Polsce – Kamil Jurowski; 3.1. Wstęp; 3.2. Początki; 3.3. Rozwój; 3.4. Współczesność; Piśmiennictwo; Część 2 : TOKSYKOLOGIA OGÓLNA; 4. Toksykologia jako dyscyplina naukowa. Podział toksykologii na subdyscypliny – Kamil Jurowski; 4.1. Toksykologia jako dyscyplina naukowa; 4.2. Podział toksykologii na subdyscypliny; Piśmiennictwo; 5. Czynniki wpływające na toksyczność trucizn – Kamil Jurowski; 5.1. Wstęp; 5.2. Budowa i właściwości trucizny (fizyczne i chemiczne) a jej toksyczność; 5.2.1. Wpływ budowacy trucizny na jej toksyczność; 5.2.2. Wpływ właściwości fizycznych i chemicznych trucizny na jej toksyczność; 5.3. Aspekty biologiczne wpływające na toksyczność trucizn; 5.3.1. Wpływ wieku na działanie trucizn; 5.3.2. Wpływ płci na działanie trucizn; 5.3.3. Wpływ stanu zdrowia i stanów fizjologicznych na działanie trucizn; 5.3.4. Wpływ diety na działanie trucizn; 5.3.5. Wpływ biorytmów na działanie trucizn; 5.3.6. Wpływ indywidualnej zmienności wrażliwości na działanie trucizn; 5.3.7. Wpływ różnic gatunkowych na działanie trucizn; 5.4. Czynniki środowiskowe mające wpływ na toksyczność trucizn; Piśmiennictwo; 6. Podstawowe pojęcia w toksykologii – Kamil Jurowski; 6.1. Trucizny, leki i ksenobiotyki; 6.2. Zatrucia i ich rodzaje; 6.3. Dawki; 6.4. Ocena narażenia na ksenobiotyki; 6.5. Efekty działania ksenobiotyków; Piśmiennictwo; 7. Losy ksenobiotyków w ustroju – Kamil Jurowski, Mirosław Szutowski, Wojciech Piekoszewski; 7.1. Wstęp – Kamil Jurowski; 7.2. Wchłanianie ksenobiotyków – Kamil Jurowski; 7.2.1. Informacje wstępne; 7.2.2. Przenikanie ksenobiotyków przez błony biologiczne; 7.2.3. Drogi wchłaniania; 7.3. Dystrybucja ksenobiotyków – Kamil Jurowski; 7.3.1. Informacje wstępne; 7.3.2. Pozorna objętość dystrybucji; 7.3.3. Przenikanie przez bariery wewnątrzustrojowe; 7.3.4. Wiązanie ksenobiotyków przez białka; 7.4. Biotransformacja ksenobiotyków – Mirosław Szutowski; 7.4.1. Informacje wstępne; 7.4.2. Reakcje I fazy; 7.4.3. Reakcje II fazy; 7.4.4. Reakcje III fazy; 7.5. Kumulacja i wydalanie ksenobiotyków – Wojciech Piekoszewski; 7.5.1. Kumulacja ksenobiotyków; 7.5.2. Wydalanie ksenobiotyków; Piśmiennictwo; 8. Mechanizmy działania toksycznego – Kamil Jurowski, Wojciech Piekoszewski, Lucyna Kapka-Skrzypczak; 8.1. Wstęp – Kamil Jurowski; 8.2. (Bio)fizyczne mechanizmy działania toksycznego – Kamil Jurowski; 8.3. Chemiczne mechanizmy działania toksycznego; 8.3.1. Informacje wstępne – Kamil Jurowski; 8.3.2. Mechanizmy działania toksycznego związane z niedotlenieniem tkanek lub nieprawidłowym wykorzystaniem energii spalania – Kamil Jurowski; 8.3.3. Mechanizmy działania toksycznego związane z działaniem enzymów – Kamil Jurowski; 8.3.4. Mechanizmy działania toksycznego związane z przewodzeniem bodźców w układzie nerwowym – Kamil Jurowski; 8.3.5. Mechanizmy działania toksycznego związane z działaniem toksycznym rodników – Kamil Jurowski; 8.3.6. Mechanizmy działania toksycznego związane z tworzeniem wiązań kowalencyjnych przez aktywne metabolity – Wojciech Piekoszewski; 8.3.7. Mechanizmy działania toksycznego związane z kancerogenezą chemiczną – Lucyna Kapka-Skrzypczak; 8.3.8. Mechanizmy działania toksycznego związane z układem immunologicznym – Wojciech Piekoszewski; Piśmiennictwo; 9. Interakcje ksenobiotyków – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek, Marta Napierała; 9.1. Podstawowe pojęcia – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 9.1.1. Interakcje farmakokinetyczne; 9.1.2. Interakcje farmakodynamiczne; 9.2. Interakcje leków z alkoholem – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 9.2.1. Interakcje farmakokinetyczne; 9.2.2. Interakcje farmakodynamiczne; 9.2.3. Okazjonalne picie alkoholu i przyjmowanie leków sprzedawanych bez recepty (OTC) oraz preparatów roślinnych; 9.3. Interakcje leków z dymem tytoniowym – Ewa Florek, Marta Napierała, Wojciech Piekoszewski; 9.3.1. Mechanizmy interakcji leków z dymem tytoniowym; 9.4. Interakcje żywność–leki (wpływ żywności/diety na lek) – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 9.4.1. Interakcje status odżywiania–lek; 9.4.2. Interakcje żywność i składniki żywności–lek; 9.4.3. Interakcje suplementy żywności–lek; Piśmiennictwo; 10. Farmakokinetyka i toksykokinetyka – Maria Walczak; 10.1. Wstęp; 10.2. Podstawowe zasady toksykokinetyki; 10.2.1. Toksykokinetyka kompartmentowa; 10.2.2. Toksykokinetyka nieliniowa; 10.2.3. Kumulacja ksenobiotyku w efekcie ciągłego jednorazowego lub powtarzanego narażenia; 10.3. Toksykokinetyka w ocenie bezpieczeństwa; 10.4. Projektowanie badania; 10.4.1. Ocena parametrów toksykokinetycznych oraz częstotliwość pobierania próbek materiału do badań; 10.5. Toksykokinetyka oparta na fizjologii; Piśmiennictwo; 11. Toksykometria – Maria Walczak, Kamil Jurowski; 11.1. Wstęp; 11.2. Cel, kierunki, zakres i kryteria badań toksykometrycznych; 11.2.1. Cel badań toksykometrycznych; 11.2.2. Kierunki i zakres badań toksykometrycznych; 11.2.3. Kryteria decydujące o podjęciu badań toksykometrycznych; 11.3. Klasy toksyczności; 11.3.1. Toksyczność ostra; 11.3.2. Ocena miejscowego działania drażniącego/żrącego na skórę; 11.3.3. Ocena miejscowego działania drażniącego/żrącego na oczy; 11.3.4. Ocena działania uczulającego na skórę; 11.3.5. Toksyczność krótkoterminowa (podostra); 11.3.6. Toksyczność podprzewlekła; 11.3.7. Toksyczność przewlekła; 11.3.8. Teratogenność i embriotoksyczność; 11.3.9. Genotoksyczność; 11.3.10. Kancerogenność; 11.3.11. Fosfolipidoza; 11.3.12. Hepatotoksyczność; 11.4. Badania toksykometryczne na zwierzętach; 11.5. Klasyfikacja substancji; 11.6. Maksymalna zalecana dzienna dawka oraz maksymalna zalecana dawka terapeutyczna; 11.7. Założenia alternatywnych metod oceny toksyczności; 11.8. Wytyczne OECD dotyczące badań substancji chemicznych; 11.9. Nowe strategie w badaniach toksykometrycznych; 11.10. Substancje wymagające badań toksykometrycznych; Piśmiennictwo; Część 3 : TOKSYKOLOGIA NARZĄDOWA I UKŁADOWA; 12. Hepatotoksyczność – polekowe uszkodzenie wątroby (DILI) – Piotr Hydzik; 12.1. Wstęp; 12.2. Patogeneza DILI; 12.3. Diagnostyka hepatotoksyczności; 12.4. Prewencja DILI; Piśmiennictwo; 13. Toksykologia trzustki – Piotr Hydzik;13.1. Rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki (OZT); 13.2. Etiologia OZT; 13.3. Warunki rozpoznania polekowego OZT; 13.4. Triage i postępowanie lecznicze; 13.5. Leczenie żywieniowe; 13.6. Leczenie zabiegowe; 13.7. Przebieg OZT i rokowanie; Piśmiennictwo; 14. Toksykologia układu oddechowego – Piotr Hydzik; 14.1. Wstęp; 14.2. Niewydolność kompartmentu mechanicznego; 14.2.1. Hipowentylacja związana z obturacją drzewa oskrzelowego; 14.2.2. Hipowentylacja związana z narażeniem na ksenobiotyki obniżające lub zwiększające napięcie mięśni oddechowych; 14.2.3. Niewydolność kompartmentu płucnego; 14.3. Uszkodzenie płuc indukowane lekami; Piśmiennictwo; 15. Toksykologia skóry i jej przydatków – Kamil Jurowski;15.1. Budowa oraz znaczenie skóry i jej przydatków; 15.2. Mechanizmy wchłaniania dermalnego; 15.2.1. Transport transepidermalny; 15.2.2. Transport transfolikularny; 15.3. Biotransformacja ksenobiotyków w skórze; 15.3.1. Enzymy obecne w skórze biorące udział w reakcjach I fazy biotransformacji; 15.3.2. Enzymy obecne w skórze biorące udział w reakcjach II fazy biotransformacji; Piśmiennictwo; 16. Neurotoksyczność – Krzysztof Ciszowski; 16.1. Wstęp; 16.2. Wpływ ksenobiotyków na pobudliwość i przewodnictwo neuronów; 16.3. Wpływ ksenobiotyków na transport pęcherzykowy i wychwyt zwrotny neuroprzekaźników; 16.4. Wpływ ksenobiotyków na przekaźnictwo synaptyczne; 16.5. Demielinizacja i uszkodzenie strukturalne neuronów; 16.6. Ekscytotoksyczność; 16.7. Mechanizmy neuroprotekcyjne układu nerwowego; 16.8. Czynniki wpływające na neurotoksyczność ksenobiotyków; 16.9. Zaburzenia neurologiczne wywoływane przez ksenobiotyki; 16.9.1. Zaburzenia świadomości; 16.9.2. Drgawki; 16.9.3. Zaburzenia nastroju i psychozy; 16.9.4. Zaburzenia ruchowe i napięcia mięśniowego; 16.9.5. Parkinsonizm; Piśmiennictwo 453 17. Toksykologia narządu wzroku – toksyczne uszkodzenia narządu wzroku – Krzysztof Ciszowski; 17.1. Wstęp; 17.2. Objawy uszkodzenia narządu wzroku przez ksenobiotyki; 17.2.1. Ślepota; 17.2.2. Wpływ ksenobiotyków na szerokość źrenic; 17.2.3. Zaburzenia ruchów gałek ocznych; 17.2.4. Nieprawidłowości w badaniu dna oka; 17.2.5. Zaburzenia ostrości wzroku i percepcji kolorów; 17.3. Toksyczna neuropatia nerwu wzrokowego 460 17.4. Uszkodzenia narządu wzroku w przewlekłych zatruciach ksenobiotykami; 17.4.1. Efekty systemowe leków okulistycznych; 17.5. Oparzenia gałki ocznej; Piśmiennictwo; 18. Toksykologia narządu słuchu i równowagi – Krzysztof Ciszowski; 18.1. Wstęp; 18.2. Uszkodzenie narządu słuchu i równowagi przez ksenobiotyki; 18.2.1. Czynniki wywołujące; 18.2.2. Czynniki ryzyka polekowych uszkodzeń słuchu; 18.2.3. Mechanizmy uszkodzenia słuchu; 18.2.4. Uszkodzenie słuchu spowodowane przez aminoglikozydy; 18.2.5. Szumy uszne wywołane przez ksenobiotyki; Piśmiennictwo; 19. Toksykologia narządu węchu i narządu smaku – Krzysztof Ciszowski; 19.1.Toksykologia narządu węchu; 19.1.1. Informacje wstępne; 19.1.2. Nazewnictwo zaburzeń węchu; 19.1.3. Ksenobiotyki wywołujące zaburzenia powonienia; 19.2. Toksyczne uszkodzenia narządu smaku; 19.2.1. Informacje wstępne; 19.2.2. Nazewnictwo zaburzeń smaku; 19.2.3. Ksenobiotyki wywołujące zaburzenia smaku; Piśmiennictwo; 20. Toksykologia krwi i układu krwiotwórczego – Krzysztof Ciszowski; 20.1. Wstęp; 20.2. Toksyczne uszkodzenia układu krwiotwórczego; 20.3. Toksyczne uszkodzenia układu czerwonokrwinkowego; 20.4. Toksyczne uszkodzenia układu białokrwinkowego; 20.5. Toksyczne uszkodzenia płytek krwi; 20.6. Toksyczne zaburzenia krzepnięcia; Piśmiennictwo; 21. Kardiotoksyczność – toksykologia układu krążenia – Dorota Szpak; 21.1. Wstęp; 21.2. Zaburzenia rytmu serca; 21.2.1. Tachydysrytmie; 21.2.2. Ksenobiotyki upośledzające kurczliwość mięśnia sercowego i powodujące kardiomiopatię rozstrzeniową; 21.2.3. Ksenobiotyki wywołujące hipo- i hipertensję; Piśmiennictwo; 22. Nefrotoksyczność – Piotr Hydzik; 22.1. Wstęp; 22.2. Zaburzenia hemodynamiki kłębuszkowej; 22.3. Zapalenie kłębuszków nerkowych; 22.4. Uszkodzenie kanalików nerkowych; 22.5. Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek indukowane lekami; 22.6. Przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek; 22.7. Nefropatia obturacyjna w wyniku krystalizacji ksenobiotyku; 22.8. Pozanerkowe działanie ksenobiotyku prowadzące do zaburzeń opróżniania pęcherza moczowego; 22.9. Rabdomioliza; 22.10. Mikroangiopatia zakrzepowa; 22.11. Ostra niewydolność nerek; Piśmiennictwo; 23. Toksykologia układu hormonalnego – Krzysztof Ciszowski; 23.1. Wstęp; 23.2. Toksyczne uszkodzenia układu podwzgórzowo-przysadkowego; 23.3. Toksyczne uszkodzenia szyszynki; 23.4. Toksyczne uszkodzenia tarczycy; 23.5. Toksyczne uszkodzenia przytarczyc; 23.6. Toksyczne uszkodzenia grasicy; 23.7. Toksyczne uszkodzenia endokrynnej części trzustki; 23.8. Toksyczne uszkodzenia kory nadnerczy; 23.9. Toksyczne uszkodzenia rdzenia nadnerczy; 23.10. Toksyczne uszkodzenia gonad; Piśmiennictwo; 24. Toksykologia układu mięśniowego – Krzysztof Ciszowski; 24.1. Wstęp; 24.2. Miopatie toksyczne i polekowe; 24.2.1. Miopatie martwicze; 24.2.2. Miopatie amfifilowe; 24.2.3. Miopatie antymikrotubularne; 24.2.4. Miopatie mitochondrialne; 24.2.5. Miopatie zapalne; 24.2.6. Miopatia posteroidowa; 24.2.7. Miopatie hipokaliemiczne; 24.2.8. Miopatie o nieznanym mechanizmie; 24.3. Hipertermia złośliwa; 24.4. Rabdomioliza; Piśmiennictwo; 25. Toksykologia układu rozrodczego – Iwona Popiołek; 25.1. Wstęp; 25.2. Płodność męska; 25.3. Płodność żeńska; Piśmiennictwo; 26. Toksykologia układu kostno-stawowego – Dorota Szpak; 26.1. Wstęp; 26.2. Biochemiczne markery zmian kostnych; 26.3. Radiografia i densytometria; 26.4. Czynniki środowiskowe i dieta; 26.5. Mikroflora jelitowa; 26.6. Witamina D; 26.7. Alkohol; 26.8. Wpływ leków i leczenia na układ kostno-stawowy; 26.8.1. Tiazolidynediony; 26.8.2. Terapia onkologiczna; 26.8.3. Radioterapia; 26.8.4. Glikokortykosteroidy; 26.8.5. Inhibitory pompy protonowej; 26.8.6. Leki przeciwdrgawkowe; 26.8.7. Antykoagulanty; 26.8.8. Chemioterapeutyki; 26.8.9. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny; 26.8.10. Leki antypsychotyczne; 26.9. Metale i ich związki; 26.9.1. Kadm; 26.9.2. Ołów; 26.9.3. Nikiel; 26.9.4. Chrom; 26.9.5. Glin; 26.9.6. Żelazo; Piśmiennictwo; Skorowidz – tom I.[K]